Josip Broz Tito i Luks – koga često pogrešno nazivaju Reks – upoznali su se sasvim slučajno (mada slučajnosti ne postoje), 15. jula 1942. godine u Prozoru, u Bosni i Hercegovini, koji je dva dana ranije oslobođen iz ruku italijanskog okupatora. Vrhovni štab na čelu s Titom smjestio se u jednu kuću u čijem je dvorištu neprestano lajao vezani njemački ovčar.
Vrhovni komandant Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije ne bi bio to što jeste da nije odlučio da vidi šta se to dešava i kakva je to životinjica koja im ne da mira.
Uvijek uz Tita
Izašavši napolje i vidjevši šta se zbiva, Tito je naredio svom pratiocu Radu Ristanoviću da odveže psa. Međutim Rade nije mogao da izvrši zadatak; pas je i dalje lajao i skakao tako da mu Ristanović nije mogao ni prići.
Opet, vrhovni komandant Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije ne bi bio to što jeste da nije shvatio o čemu se radi.
Prišao je psu i rekao mu nekoliko riječi na njemačkom (Broz je tečno govorio ovaj jezik sa bečkim akcentom). Ovo je psa – čiji je kerovođa očigledno bio neki njemački oficir za vezu koji je bio dodijeljen Italijanima – umirilo, pa je prestao da galami.
Tito ga je zatim pomilovao i odvezao sa lanca. Pas je krenuo za njim, a vrhovni komandant mu je potom dao i ime: neka bude Luks. I bi Luks.
I bi to da se Luks nije do svoje smrti odvojio od svog najboljeg druga, druga Tita. Glamoč, Mlinište, Bosanski Petrovac, Bihać, Jajce. Šta god vam padne na pamet. Bitka na Neretvi? Vi niste bili tamo, ali je Luks bio, uvijek uz Tita i nikad bez Tita. Kroz grom i pakao prošao je dobri Luks sa svojim komandantom.
A onda je nad Tjentištem u dolini Sutjeske osvanuo 9. juni 1943. godine. Na brdu Milinklade nalazio se Vrhovni štab zajedno sa Titom, u velikom obruču tokom te Pete neprijateljske ofanzive koja će postati poznata kao Bitka na Sutjesci (zbog čega će Tjentište, kotlinsko proširenje, biti nazvano Dolina heroja, što je i danas naziv memorijalnog kompleksa na tom mjestu).
Novi pas
Došlo je do njemačkog bombardovanja i jedna bomba je pala u blizini kolone u kojoj su bili članovi Vrhovnog štaba. Svi prisutni su se bacili na zemlju, a Tito uz jedno oboreno deblo bukve. Istovremeno, na Tita se bacio Luks i skoro ga čitavog prekrio. Instinktivno, žrtvujući sebe, svjesno ili nesvjesno, prenosi Telegraf.
Luks je tom prilikom izgubio život, izrešetan gelerima, spasavajući život vrhovnog komandanta koji je samo ranjen u lijevu ruku.
Da nije bilo tog plemenitog njemačkog ovčara, Tito bi bio na mjestu mrtav.
Fotografija na početku teksta nastala je u Mliništu kod Mrkonjić Grada septembra 1942. godine, možda dva mjeseca nakon što su se Tito i Luks upoznali i zbližili.
Nakon Luksove herojske pogibije, Broz je dobio novog psa, Tigra, takođe njemačkog ovčara. Postoje fotografije i sa njim, zbog čega mnogi danas ova dva psa miješaju.
Tigar takođe zaslužuje našu ljubav i priznanje, ali samo je fotografija na početku ona na kojoj je prikazan pas koji je vrhovnom komandantu spasio život tako što je položio svoj, ne znajući da ga ujedno daje i za slobodu svih jugoslovenskih naroda.
(oslobodjenje.ba)